Хэт чихэрлэг ундааны хэрэглээг бууруулах хуулийн төсөл өргөн барив

УИХ-ын гишүүн С.Одонтуяа “Хэт чихэрлэг ундааны хэрэглээг бууруулах тухай” хуулийн төсөл өргөн барьж буй талаараа мэдээлэл хийлээ. 

Тэрээр “Хууль тогтоогчийн хувьд улс орны хөгжлийн бодлого аль болох урт хугацааны үр дүнг харж, түүнийг чиглүүлж байх ёстой. Нийгэмд тулгамдаж буй аливаа асуудалд гал унтраах байдлаар хандаад ямар ч үр дүн гардаггүй. Олон улсын туршлагаас харахад боловсролын системд хийсэн өөрчлөлтийн үр дүн 5-10 жил, эрүүл мэндийн салбарын бодлогын өөрчлөлт түүнээс ч урт хугацаанд үр дүнд хүрдэг. Энэ утгаараа хэт чихэрлэг ундааны хэрэглээг бууруулах, хэрэглэгч, үйлдвэрлэгч болон бусад оролцогч талуудын эрх ашгийг хангахуйцаар боловсруулагдлаа. Тодруулбал, эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй чихрийн агууламжтай ундааны үнэнд өөрчлөлт орохгүй ба хэт чихэрлэг ундааны хэрэглээг бууруулах зорилгоор татвар ноогдуулах хууль санаачиллаа.

Монгол Улсын хэмжээнд ерөнхий боловсролын дунд сургуулийн 2100 сурагчдын дунд чихэрлэг ундааны хэрэглээ, тэдний таргалалтыг судалсан судалгаанаас үзэхэд 14 хувь нь илүүдэл жин, таргалалттай, өдөрт ууж буй шингэний 2/3 нь чихэртэй ундаа эзэлж байна.

Чихрийн хэт хэрэглээний 65 хувийг чихэрлэг ундаанаас авч буй нь асуудлын гол шалтгаан болж байна. Нийгмийн Эрүүл Мэндийн Үндэсний Төвөөс хийсэн Хоол тэжээлийн үндэсний судалгаанаас харахад 7-11 настай хүүхдийн таргалалт, илүүдэл жин 2010 онд 4 хувь байсан бол 2017 онд 28 хувь болж 7 дахин нэмэгдсэн байна.

Энэ судалгаагаар 15-49 насны эрчүүд, эмэгтэйчүүдийн 60 гаруй хувь нь илүүдэл жин, таргалалттай байгаа нь үнэхээр санаа зовоосон асуудал болж байна. Мөн хүүхдүүдийн дунд эрүүл шүдтэй хүүхэд ховордсон нь мөн л чихэрлэг бүтээгдэхүүнүүдтэй холбоотой. Ийм учраас өвдсөн, бусад эрхтэн системд өөрчлөлт өгсөн хойно нь эмчлэх бус түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлийн нөлөөг бууруулах нь иргэдэд ч эмнэлгүүдэд ч, эрүүл мэндийн салбарт ч тустай.

Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллагаас 2016 онд бүх улс орнуудад хандан, таргалалт, чихрийн шижинг бууруулах зорилгоор хэт чихэрлэг ундаанд татвар ноогдуулах зөвлөмж өгсөн. Түүнчлэн чихэрлэг ундаа нь шимт бодисгүй боловч өндөр илчлэг өгснөөр халдварт бус өвчний нэг гол шалтгаан болдог гэжээ. 2021 оны байдлаар Австрали, Камбож, Дани, Финланд, Их Британи, Чили, Мексик, АНУ зарим муж зэрэг дэлхийн 50 гаруй орнууд хэт чихэрлэг ундааны татварын төрөл бүрийн механизмыг ашиглан үр дүнд хүрч байна. Хуулийн санаачилга нь нийт чихэрлэг ундаанд татвар ногдуулан төсвийн орлогыг нэмэх биш эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй буюу 100 гр ундаанд 5 гр чихэр агуулагдвал ямар нэг татваргүй, түүнээс дээш чихэртэй ундааны хэрэглээг татвараар зохицуулах юм.

Хүүхэд багачууд, иргэдийн эрүүл мэндийг хамгаалахад хэт чихэрлэг ундааны татварыг нэмэгдүүлэх нь хамгийн зардал багатай, үр дүнтэй арга юм. Нийгмийн эрүүл мэндийн хүрээлэнгийн хийсэн судалгаагаар хэт чихэрлэг ундаанд онцгой татвар ногдуулсны үр дүнд жилд нэг хүнд ногдох чихэрлэг ундааны хэрэглээг 22.8 литрээр бууруулах боломжтойг тооцжээ.

Дүгнээд хэлбэл эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй бүтээгдэхүүний хэрэглээг дэмжих, нийгмийн эрүүл мэндийн асуудлын суурь шалтгааныг багасгах энэ өөрчлөлт хийх цаг болсон.

Хууль хэрэгжих хугацаа 2024 оны Нэгдүгээр сарын 1-ний өдөр гэсэн нь үндэсний үйлдвэрлэгчид чихэрлэг ундааны найрлага дахь чихрийн хэмжээг бууруулах, хүүхэд, багачууд, залуучуудын дунд эрүүл хэрэглээний сурталчилгаа, ойлголт өгөх боломж олгоно. Хууль хэрэгжсэнээр бүрдэх татварын орлогоор цэвэр ус уух боломжийг цэцэрлэг, сургууль, олон нийтийн газар бий болгох, эрүүл зохистой хоол хүнсний соёлыг хэвшүүлэх, сурталчлахад зарцуулна. Энэ нь Тогтвортой хөгжлийн зорилт, халдварт бус өвчин өвчинтэй тэмцэх хөтөлбөрийн нэгэн зорилго болох ба таргалалт, илүүдэл жин, чихрийн шижин, шүдний өвчлөл болон зүрх судас, даралт ихсэх зэрэг олон өвчний урьдал эрсдэлийг бууруулна. Бусад орны туршлагаас үзэхэд чихэрлэг ундааны хэрэглээг системтэй бууруулснаар 5-10 жилийн дараа эдгээр өвчнөөс шалтгаалсан эрүүл мэндийн салбарын зардлын дарамт буурна гэсэн төсөөлөлтэй байна.

Хэдийгээр татварын өөрчлөлтөөр эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөтэй бүтээгдэхүүний хэрэглээг бууруулах ч хамгийн чухал нь нийгмийн эрүүл мэндийн ач холбогдол, бидний ирээдүй болсон хүүхэд багачуудын эрүүл мэндийг хамгаалах юм” гэлээ.